Theo ông Chu Tuấn Anh, Giám đốc Hệ thống Đào tạo lập trình viên quốc tế Aptech, hiện tượng “rỗng não AI” đang diễn ra ngày càng rõ nét trong môi trường học tập và làm việc tại Việt Nam. Trí tuệ nhân tạo (AI) đang giúp con người làm việc nhanh hơn, chính xác hơn và sáng tạo hơn. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cảnh báo một mặt trái đang hình thành, đó nguy cơ suy giảm nhận thức khi con người phụ thuộc quá mức vào máy móc để xử lý tư duy, ghi nhớ và ra quyết định. Chị Nguyễn Thị Hoa (Hà Nội) chia sẻ rằng trong một lần kiểm tra đột xuất cô con gái học lớp 6 làm bài tập văn về nhà, chỉ trong 15 phút với câu từ trôi chảy, cấu trúc mạch lạc. Nhìn vào chiếc máy tính, chị thấy ứng dụng ChatGPT được mở kèm câu lệnh: "Hãy viết một bài văn về lòng yêu thương con người". Đối chiếu với bài văn trên giấy, từng câu chữ giống hệt trong ứng dụng ChatGPT, chị Hoa lật lại lịch sử của ChatGPT thì thấy rằng không chỉ môn văn mà ngay cả môn Toán, tiếng Anh, lịch sử - địa lý cũng đều được con gái tra cứu rất nhiều. Tuy nhiên khi chị yêu cầu con giải bài toàn với đề bài tương tự như đã "nhờ" ChatGPT hỗ trợ thì con lúng túng không thể làm. Báo động người dùng suy giảm nhận thức do AI. Ảnh AI minh hoạ Đến thời điểm này, chị Hoa mới giật mình rằng lâu nay, con phụ thuộc nhiều vào ChatGPT để làm bài tập về nhà và những kiến thức cơ bản trong sách giáo khoa bị "hổng". Trong bối cảnh trí tuệ nhân tạo (AI) như ChatGPT ngày càng phổ biến, một khảo sát ở Singapore do Channel News Asia thực hiện cho thấy, toàn bộ 500 học sinh từ 15 đến 25 tuổi tham gia đều đã từng sử dụng AI để hỗ trợ làm bài tập về nhà. Đặc biệt, 84% học sinh trung học cho biết các em sử dụng AI ít nhất mỗi tuần một lần. Khảo sát cho thấy, học sinh không chỉ dùng ChatGPT mà còn khai thác nhiều công cụ AI khác chuyên biệt hơn để giải Toán, ngữ pháp tiếng Anh, khoa học, lịch sử, xã hội học… 84% học sinh trung học được hỏi sử dụng AI thường xuyên cho bài tập. Trong số này, 63% dùng AI để giải toán, 47% để kiểm tra ngữ pháp và chính tả. Khoảng 86% học sinh sử dụng AI để “tạo ý tưởng” cho các bài luận hoặc bài tập sáng tạo. Học sinh lớp 9 Rebekah Low chia sẻ: “Nếu em bị bí ý tưởng cho bài văn, em sẽ nhờ ChatGPT liệt kê một vài luận điểm. Sau đó, em chọn những ý dễ triển khai để viết”. Trong khi đó, học sinh lớp 10 Ryan Ukail sử dụng AI để nâng cao khả năng diễn đạt, ví dụ như chỉnh sửa câu văn mô tả sao cho sinh động hơn. Tuy nhiên, có những học sinh như Dorelle Ong, lớp 8, lại dùng AI với mục đích “tiết kiệm thời gian” và “đỡ phải suy nghĩ”. Em thường chụp ảnh bài tập tiếng Trung hoặc Toán và gửi lên ChatGPT kèm lời nhắn: “Làm giúp em phần này”. Theo ông Chu Tuấn Anh, Giám đốc Hệ thống Đào tạo lập trình viên quốc tế Aptech, hiện tượng “rỗng não AI” đang diễn ra ngày càng rõ nét trong môi trường học tập và làm việc tại Việt Nam. Nhiều người lái xe nhưng không nhớ nổi đường đi quen thuộc; nhân viên quảng cáo lúng túng khi phải viết một đoạn nội dung đơn giản; lập trình viên không thể tự mình viết vài dòng lệnh tìm kiếm cơ bản; thậm chí cuối ngày, không ít người không thể nhớ lại cách họ vừa giải quyết công việc. Ông Tuấn Anh kể câu chuyện trong đợt Hà Nội ngập lụt vào cuối tháng 9, đầu tháng 10 vừa rồi, khi phần lớn tài xế đều phụ thuộc hoàn toàn vào Google Maps chỉ đường và rồi rơi vào tắc đường hàng giờ, thậm chí có người sáng hôm sau mới về tới nhà vì không biết tự đánh giá địa hình, không phán đoán mực nước hay chọn tuyến đi thay thế. Theo ông Tuấn Anh, đây chỉ là một trong những ví dụ thực tế chứng minh, khi con người phụ thuộc quá nhiều vào công nghệ AI, họ sẽ rơi vào sự thụ động, thiếu linh hoạt trong các tình huống phát sinh trong cuộc sống, hay thường gọi là hiện tượng “suy giảm nhận thức do AI”. Ông Tuấn Anh nhận định, nếu không kiểm soát, “rỗng não AI” sẽ để lại hệ lụy sâu rộng. Ở cấp độ cá nhân, nhiều người có nguy cơ mất việc trong 1-3 năm tới, rơi vào trạng thái trầm cảm, đánh mất sự tự tin, thậm chí khủng hoảng bản sắc. Trong khi đó, ông Lê Anh Tiến - CEO Công ty Cổ phần Công nghệ Chatbot Việt Nam cho rằng sự phụ thuộc còn thể hiện ở việc không thể bắt đầu từ “tờ giấy trắng” - nhiều người chỉ có thể nảy ra ý tưởng khi đã có gợi ý từ AI. Nghiêm trọng hơn, họ dần đo lường giá trị sản phẩm trí tuệ của chính mình bằng tiêu chuẩn của AI, thay vì dựa vào tư duy cá nhân. Ông Tiến nhấn mạnh, nếu sự phụ thuộc AI kéo dài, xã hội sẽ dần hình thành thói quen với đáp án sẵn, quen làm theo gợi ý, quen với sự dễ dàng. Con người sẽ ngại nghĩ - ngại thử - ngại sai, và năng lực cạnh tranh của người trẻ trên thị trường lao động sẽ giảm sút nghiêm trọng. Các chuyên gia về AI cũng nhấn mạnh, AI mang lại lợi ích vượt trội nhưng cũng đặt ra thách thức lớn đối với năng lực nhận thức của con người. Nếu phụ thuộc quá mức, con người có thể mất dần kỹ năng tư duy độc lập, sáng tạo và phân tích, những yếu tố tạo nên giá trị thực sự của trí thông minh con người.