Fyodor Dostoevsky, một trong những tiểu thuyết gia vĩ đại nhất mọi thời đại, đã khắc họa nên bức tranh tâm lý con người đầy sâu sắc, đặc biệt là sự tương tác của nó với cấu trúc xã hội và chính trị của thế giới hiện đại. Ông không chỉ là một nhà văn tài ba mà còn là một nhà tâm lý học và triết gia lỗi lạc. Tác phẩm của Dostoevsky đặt ra những câu hỏi về bản chất con người, về khát vọng sâu thẳm bên trong mỗi chúng ta, về cách thức ta theo đuổi những khát vọng đó và hệ quả của việc chạy theo những ảo tưởng sai lầm. Sinh năm 1821 tại Moscow, Nga, trong một gia đình theo Chính thống giáo khá giả, Dostoevsky sớm trải qua những mất mát to lớn. Cha ông, một bác sĩ thành đạt, mất khi ông còn đi học xa nhà, sau cái chết của mẹ vì bệnh lao. Những biến cố này, cùng với môi trường bệnh viện nơi gia đình ông sinh sống và những lời đồn đại về cái chết bí ẩn của cha, đã góp phần hình thành nên giọng văn bi thương và độc đáo của ông sau này. Sau khi tốt nghiệp Học viện Kỹ thuật Quân sự, Dostoevsky làm kỹ sư nhưng niềm đam mê văn chương vẫn âm ỉ cháy bỏng. Ông bắt đầu dịch sách và dần dần từ bỏ công việc kỹ sư để chuyên tâm viết lách. Năm 1846, tiểu thuyết đầu tay Poor Folk ra mắt, đánh dấu sự khởi đầu của một tài năng văn chương mới. Tuy nhiên, những tác phẩm tiếp theo lại không đạt được thành công tương tự, khiến Dostoevsky rơi vào cảnh khốn khó. Vào năm 1847, Dostoevsky tham gia một nhóm trí thức cấp tiến quan tâm đến chủ nghĩa xã hội không tưởng. Đây là một thời kỳ bất ổn chính trị ở Nga, và chính phủ đã đàn áp mạnh mẽ bất kỳ hình thức bất đồng chính kiến nào. Việc Dostoevsky tham gia vào nhóm này đã khiến ông bị bắt giữ vào năm 1849. Ông bị buộc tội âm mưu chống phá lại nhà nước và bị kết án tử hình bằng cách xử bắn. Vào ngày 22 tháng 12 năm 1849, Dostoevsky và các thành viên khác trong nhóm bị đưa đến quảng trường Semyonov ở Saint Petersburg để hành quyết. Họ bị bịt mắt và trói vào cột, đối mặt với đội xử bắn. Những phút giây cuối cùng trước khi bản án được thi hành đã trở thành một trải nghiệm kinh hoàng, ám ảnh Dostoevsky suốt đời. Ngay khi đội xử bắn chuẩn bị nổ súng, một người đưa tin đến với lệnh ân xá của Sa hoàng. Bản án tử hình được thay bằng bốn năm lao động khổ sai ở Siberia. Mặc dù thoát chết trong gang tấc, nhưng trải nghiệm cận kề cái chết này đã tác động sâu sắc đến Dostoevsky, cả về thể chất lẫn tinh thần. Bốn năm lao động khổ sai trong điều kiện khắc nghiệt ở Siberia đã tôi luyện nên một Dostoevsky khác hẳn. Ông chứng kiến tận mắt những đau khổ của con người, sự bất công của xã hội và bản chất tàn bạo của cuộc sống. Chính những trải nghiệm này đã hun đúc nên cái nhìn bi quan, hiện thực và thấu hiểu sâu sắc về tâm lý con người trong các tác phẩm sau này của ông. Sự kiện này cũng đánh dấu một bước ngoặt trong tư tưởng của Dostoevsky. Ông từ bỏ lý tưởng xã hội không tưởng và chuyển sang tìm kiếm ý nghĩa cuộc sống trong tâm linh và tôn giáo. Trở về từ Siberia, Dostoevsky bắt đầu sáng tác trở lại với một giọng văn mới. Trong 20 năm tiếp theo, ông đã cho ra đời những kiệt tác văn học, được coi là những tác phẩm quan trọng nhất mọi thời đại, bao gồm Notes from Underground, Crime and Punishment, The Idiot, Devils, và The Brothers Karamazov. Chủ đề nổi bật trong các tác phẩm của Dostoevsky là nỗi đau khổ của con người và những nỗ lực vượt qua nó. Ông phê phán lý tưởng phương Tây về lý trí và tiến bộ công nghệ như con đường dẫn đến hạnh phúc tuyệt đối. Trong Notes from Underground, Dostoevsky cho rằng nỗi đau khổ là một phần tất yếu của cuộc sống con người và không thể bị loại bỏ hoàn toàn. Ông cảnh báo về sự nguy hiểm của chủ nghĩa hư vô, chủ nghĩa duy lý và chủ nghĩa vị kỷ, cho rằng chúng sẽ dẫn đến sự hủy diệt khi thiếu vắng đức tin tôn giáo. Crime and Punishment tiếp tục đào sâu vào vấn đề tự nhận thức. Nhân vật Raskolnikov, một sinh viên luật trẻ tuổi, đã phạm tội giết người dựa trên lý trí và tư lợi. Tuy nhiên, hành động này lại dẫn đến sự dằn vặt và đau khổ tột cùng. Dostoevsky cho thấy sự phức tạp của tâm trí con người và cách chúng ta thường xuyên hiểu sai về chính mình. Fyodor Dostoevsky qua đời vào năm 1881 do xuất huyết phổi, để lại một di sản văn học đồ sộ và có ảnh hưởng sâu rộng đến văn học thế giới. Tác phẩm của ông không chỉ đơn thuần là những câu chuyện hư cấu mà còn là những cuộc khám phá sâu sắc về bản chất con người, về những mâu thuẫn nội tâm, về tội ác, hình phạt và con đường cứu rỗi.