Ngày mùng 2 tháng Năm năm Nhâm Tuất (1-6-1802), sau 25 năm nằm gai nếm mật, Nguyễn Phúc Ánh lên ngôi hoàng đế ở Phú Xuân. Ông chắc chắn chỉ ngày một ngày hai sẽ chiếm nốt được Thăng Long, kinh đô lâu đời của Đại Việt. Vì thế ông lấy hiệu là Gia Long, hàm ý mình là người đầu tiên trị vì một vùng lãnh thổ trải dài từ Gia Định đến Thăng Long. So với các triều Lí, Trần, Lê trước đấy, đất nước ta lúc này đã rộng ra gấp đôi, bao gồm cả các đảo Hoàng Sa, Trường Sa trên biển Đông. Lên được vinh quang tột đỉnh ấy, Nguyễn Phúc Ánh (thường được gọi là Nguyễn Ánh) đã trải qua biết bao gian lao, vất vả. Mới 4 tuổi, khi còn mang tên Chủng, cậu đã trở thành đứa trẻ mồ côi: cha cậu là Nguyễn Phúc Luân, con trai thứ hai của chúa Nguyễn Phúc Khoát, bị quyền thần Trương Phúc Loan sát hại để đưa Phúc Thuần còn ít tuổi lên kế vị nhằm dễ bề thao túng. Năm Phúc Ánh 15 tuổi, họ Nguyễn gặp đại họa: chúa Nguyễn bị quân Tây Sơn giết chết, những người thân nhất của Ánh, trong đó có anh ruột là Nguyễn Phúc Đồng cũng bị tử nạn. Một mình thoát nạn ở Long Xuyên, Ánh có lúc đói quá đã phải ăn trái bần chua với cá sống. Nhưng đáng sợ nhất là những cuộc truy đuổi gắt gao, may mà Ánh đều thoát chết trong gan tất, phải sống lay lắt trên các đảo, có lần lênh đênh giữa biển khơi suốt bảy ngày đêm liền. Gian khó đã tôi luyện Ánh thành một người kiên cường không bao giờ nản chí, nhất là từ khi được các tướng sĩ tôn là Đại nguyên súy Nhiếp quốc chính, mang trọng trách giành lại ngôi vị cho dòng tộc. Khi ấy ông mới 16 tuổi. Khi đã ngồi vững trên ngai vàng, ông vua đầu tiên của triều Nguyễn đặt tên nước là Nam Việt. Ông dâng biểu lên vua Gia Khánh nhà Thanh, xưng "thần", nộp trả ấn tín và sắc phong của nhà Thanh đã ban cho nhà Tây Sơn và xin phong cho mình là Nam Việt quốc vương. Song vua Thanh e ngại xưa kia Triệu Đà từng đặt tên nước là Nam Việt, bao gồm cả hai tỉnh Quảng Đông và Quảng Tây, bèn đảo lại thành Việt Nam; quốc hiệu này đã trở thành tên của nước ta từ đó. Năm 1804, vua Thanh ủy quyền cho án sát Quảng Tây tuyên sắc chỉ, ban cho Gia Long ấn bạc nạm vàng khắc chữ "Việt Nam quốc vương chi ấn" của thiên triều. Gia Long đã ra tận Thăng Long để lĩnh ấn. (Đúng 80 năm sau, ngày 6-6-1884 tại Huế, khâm sứ Patenôtre đã thay mặt chính phủ Pháp cho nấu chảy chiếc ấn này ra thành một cục bạc - hành động tượng trưng cho việc từ đây nước ta không phải chư hầu của Trung Hoa nữa, mà chịu sự bảo hộ của nước Pháp). Nguồn: Sử ta chuyện xưa kể lại (tập 4) - Nhà xuất bản Kim Đồng